BlackRock Ideas Exchange: Nederland

Lukas: Welkom allemaal op deze werkconferentie over hoe zeker is de voedselvoorziening in de crisis? En dit is een alien exchange. , iets wat ik normaal niet doen. Mijn dagelijkse werkzaamheid bestaat uit het feit dat ik een chief investment spulletjes ben bij plek. Of nou eigenlijk in ja beetje markt voor gewenst, maar kijk naar de standen, inflatie, voeten en groeicijfers. Maar vandaag dus ben ik de moderator van een deze setting waarbij en n waar inderdaad voedselzekerheid is? m k ik heb daar heel gezien, ben niet deskundig dus dat is vooral dat ik dit zelf niet graag aan het woord zou moeten zijn en er niet naar mij naar de sprekers die het meest aan het woord zijn. En het hele idee van achter hier n enigszins is inderdaad dat je niet altijd alleen maar bezig hoeft te zijn met de waan van de dag of zeg maar de werkzaamheden waar je elke dag mee bezig bent, maar juist ook wat verder denkt, nadenkt over thema's die van belang kunnen zijn voor een economie. m Europa of misschien zelfs de hele wereld. En ik denk ook dat dat de voedselvoorziening echt een goed thema is. Relevant. , we hebben afgelopen jaren natuurlijk de dan nog onzekerheid en over gezien. m eerst een huishoudelijke d mededeling de eerste is dat we nemen deze sessie op en hij wordt later wordt ie op het internet ergens beschikbaar gemaakt. Mocht je willen weten waar dat is dan kun je altijd even contact nog opnemen. Dan kunnen we de link geven. En ik denk dus ook dat je later alsnog nog een tweede keer kunt afluisteren. En verder is het dus altijd mogelijk om vraagstelling. Ik zou zeggen vraag dat ook. Je moet ergens in het scherm nummers als toe horen moet je kunnen vinden waar die vragen te stellen zijn. Ik krijg die binnen. , dus ik ben ook degene die dan vervolgens die vraag doorplaatsen. , dat kunnen vrij algemene vragen zijn. H Dus aan de groep aan alle drie de deskundigen. Maar t mag ook best gewoon n heel specifieke vraag aan n specifiek spreker zijn specificeren. Dan weet ik natuurlijk niet precies wie wie voor wie de vraag bedoeld is en dus dat er is. In elk geval wordt er wat mogelijk is, hoe meer interactie Boelie van mij het trouwens ook is. m ja daar wil ik volgens mij op de door huishoudelijke meningen nog wel eens even met je dan waar we 1.00u aan aan aan daar de sessie besteden. En daarmee kom ik aan op het punt dat ik drie sprekers ga introduceren. En dat is n waar wat mij betreft keurig groep Leo den Hartogh die. In ruim twintig jaar lang directeur geweest bij research van die velden en politie e pers en Nutreco. Daarnaast ook ja, bijzonder hoogleraar in de circulaire economie aan Wageningen University. en hij zit op dit moment nog in meerdere supervisie board. Leo, laat je eerst zien wat een mens ook nu als je het zegt tot zien. Zie nu ook ja dank je wel gedreven luxe werker. Ja hartelijk dank voor de uitleg. Ja graag. Louis van Schaik Instituut Clingendael ziener Richard Snel aan. Ja, een hoofd van Unit JU, EU en Global Affairs. Combineer een vinger aan onderzoek op het gebied van klimaatverandering en duurzame ontdekkingen is wat dat betreft ook een zeer relevant trek deskundige. , ik denk ook inderdaad dat de invalshoek hier wat meer vanuit ja geel tieke kant zal zijn. Dat Louisa ook hartstikke welkom dat je erbij bent. 

Louise: Dank je wel. Kijk er naar uit. Een uitdaging. 

Lukas: En als laatste ja, niet Guido Roeland hier zoals aangekondigd. die heeft zich moeten verontschuldigen door ja omstandigheden m die alles buiten zijn macht lagen. Is er niks ten nadele van een van Lida? wij hebben gelukkig een zeer goeie twee kandidaten weten te vinden Marcel van Nijnatten, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. m nou hij is natuurlijk coördinator van de Voet Security Unit. En relevanter dan dat kan het haast niet zijn zou ik zeggen. Hij heeft hiervoor heeft ie ook nog gewerkt bij het ministerie van Economische Zaken en daarvoor ook en het ministerie van Landbouw. Maar ook jij hartstikke Roger. Ja dank je wel Lucas en ik vind het heel goed dat dit de belangrijke onderwerpen ook in deze zitting sprak. Ik kijk daar nou hard ik goed ja naar. Hebben we nogmaals niet bedoeld als ik een woord ben, maar toch doe ik er even een kleine algemene aftrap. Het idee is natuurlijk een beetje dat ik een. Ik wil het liefst een schets krijgen van wat zijn nou eigenlijk de echte thema's die op dit moment spelen? , we gaan in een . De tweede deel gaan we wat meer in op ja, zeg maar op de structurele trend. Maar gaan we eerst politieke een algemeen beeld geven van hoe de wereld er nu voorstaat? Ja, en ik als lezer, wat doe ik dan? Dan ga ik natuurlijk googlen, foto's corrigeren en dan kom je al snel bij de Food Security Index van die columnist uit. Nou, de economische zijn reen gerenommeerd instituut dus daarvoor ga ik dan maar. Hij heeft dat tegen hun huiswerk goed gedaan hebben. En als je dat rapport leest en download dan zie je eigenlijk dat ja de toch al wat wat zorgwekkende trends zijn. De voorzitter. Die index is sinds 2000 wat ze zijn de index die ze samenstelde op basis van een viertal indicatoren. Niet alleen prijzen, maar ook alle. De aanwezigheid, de kwaliteit van goederen, voedselzekerheid en veiligheid bewerken, dat nemen ze allemaal mee. Nou, als je de Overall Food Security Index bekijkt, die is niet verbeterd sinds 2019. Hip hop tot 2019, vervolgens vier m afvlakken en inderdaad zelfs licht dalen. Schokken komen vaker voor. Prijzen zijn gestegen. , zeker afgelopen jaar met tien omlaag. Specifieker waar we op ingaan. De beschikbaarheid over t algemeen is gedaald. Dus dat als zorgwekkend. Ook als je naar andere staat kijkt van honger en honger is de afgelopen vier vijf jaar ook meer behoorlijk toegenomen. Inmiddels hebben hierover 150 miljoen extra mensen die er op de rand van voedsel armoede leven dus echt moeite hebben om voldoende voedsel te krijgen om de dag door te komen. Dus ongeveer 10% van de bevolking. ja, ik zit nu in in de categorie new nutrition. , dus dat is ook een hoger percentage dan de afgelopen tijd te begaan. Mijn eerste vraag en aan de drie deskundigen is ja in hebben we kunnen we een beeld schetsen van de trends achter dit soort ontwikkelingen? Dus waarom zien we dat i voet security in de afgelopen tijd afgenomen? m en ik begon ik haar maar heeft ze nu de vorm de volgorde aan van maken? spreek. Ik heb geen transvetten, geen vraag eerst alleen wat was er vorig jaar met de belangrijkste trends die we de afgelopen jaren? 

Leo: Why? Ja, weet je. m, ik. Ik zeg eigenlijk wij leven in een hele bijzondere tijd. , als ik kijk. Toen mijn vader geboren werd, toen hadden we 1,5 miljard mensen op de wereld. Toen ik geboren werd. Drie En nu hebben we d'r acht en ja, we gaan naar 1011, dan zal de firma stabiliseren. Dus de verwachting. En eigenlijk hebben we twee grote vraagstukken h we, want we moeten er meer gaan voedsel gaan produceren in de komende dertig jaar, veertig jaar als in de afgelopen 8000 jaar. Dan moet je eigenlijk even over nadenken. Dus komende drie vier decennia moeten we meer voedsel produceren als in de afgelopen acht drie jaar. En mensen kunnen zonder auto's, zonder tv's op een fietsje, maar niet zonder voedsel. En er zijn twee grote vraagstukken waar we voor staan. Dat is n. Hebben we de researchers? En twee hoe houden je de missies in? Nou en met een researchers. Daar denk ik dan aan. grondstoffen, maar ook amateur en zeldzame metalen, noem maar op. En bij de emissies. Nou we kennen stikstof, broeikasgassen, zware metalen. Hoe hou ik de NAM? Dat zijn de twee grote vraagstukken waar we voor staan. m en en Kijk wat je daar ziet is gewoon eender is het eigenlijk genoeg. Maar het is een distributie probleem en daar is hier gewoon een schoksgewijze NU. Die vraag neemt toe en aan de aanbodkant zie je gewoon dat een aantal factoren van invloed zijn. Zoals we noemen. Kunnen we later misschien verder op ingaan. m, ik ben nu twee keer zat dat vleeswaren in grondstoffen voor de diervoeding dus, waarbij waar artikel 110 of eigenlijk die van tien landen. En daar zie je gewoon aan de aan die grondstoffen kant een klimaatverandering. We hebben dus plekken in de wereld waar droog leven en Australie zijn plekken waar dat acht jaar niet geregend heeft en andere plekken met ook stromingen. Dat zijn dus duidelijk is wat groepsgewijze. we zien gewoon nu dat m bijvoorbeeld bio eten longen dat een derde want mais o voor brandstof verwerkt worden. Een factor van terugkomen. We zien dat de voorraden relatief beperkt zijn. Paar maanden. en we zien speculanten zeker de de grondstoffenprijzen die zo stegen. Zeven van de tien handelaren op de beurs in Parijs waren niet mensen die in diervoeding of of in deze of in andere grondstoffen rare speculanten is. Dat zie je allemaal trends die op t moment spelen en we kunnen straks misschien wel even wat dieper op ingaan, maar dit daarvoor als aftrap. 

Lukas: Een hele mooie eerste aftrap. dan ga ik vaak door naar Louise. m nou ja Louis dat n man wordt geschetst zijn er andere zaken wat beter kan, maar ik moet ook nog zeker even doen. 

Louise: Nou ja ik denk heel duidelijk natuurlijk. De oorlog in Oekraïne en Oekraïne was natuurlijk een hele grote producent. samen met Rusland 6% van de wereldhandel in in in Calgary voor de oorlog. en de grootste verstrekker van voedsel en het wereldvoedselprogramma in 21 21. Ja je ziet dat die exporten van van Oekraïne enorm zijn teruggevallen, ondanks dat natuurlijk uiteindelijk wel een deal is gekomen middels de de Turkije voedsel deal om via de Bosporus waarbij d'r wel wat weer graan het land uitkomt via scheepvaart. zie je toch dat ja die die die wereldmarkten daardoor heel erg ontregeld zijn geraakt. En wat is kwam eigenlijk naar boven op de post koop je het herstel per? Joden waarin al me zeggen de inflatie en en voedselprijzen toenamen. Wat heel specifiek ook aan dit conflict is, is dat grote producenten van kunstmest. exporteurs van kunstmest, bel en roest in Rusland ook de grenzen hebben gedicht h of nieuwe moeilijker hebben gemaakt om kunstmest te verkrijgen en ingrediënten met name voor kunstmest uit die landen. Dus dat heeft ook een langere en ge lange termijn effecten. Je ziet dat China bijvoorbeeld ook de export van kunstmest heeft belemmerd. m ja dus dat dat is daar maar zich toch echt een enorme katalysator geweest van die hogere prijzen. En ook in twintig drientwintig zie je dat er in Oekraïne eigenlijk 40% minder graan is ingezaaid. , los van het feit dat ze dus moeilijk kunnen weg zetten dat graan nog bijna te verrotten in de havens van Odessa. m is het ook zo dat het moeilijker is voor de Oekraïners gewoon om het land te bewerken omdat de de mannen er niet zijn? omdat ze moeten vechten en omdat het ook natuurlijk gewoon onveilig is soms in sommige gebieden. En zo'n gebieden zijn natuurlijk ook ingenomen. nog steeds bezet door de door de Russen. Dus ja de Oekraïne f factor en heel groot gaan want h de vlag is zelfs met dat geel en blauw de dat kennen jullie. Jullie hebben natuurlijk de Nederlandse boer uit Oekraiene ook op televisie gezien. m ja dat is echt wel nog steeds significant en dat ebt dus ook wel na, met name in die in die in die kunstmest sector. Nou dan m wil ik er ook graag eigenlijk een punt inbrengen dat daar waar dat klimaatverandering steeds meer zorgt voor problemen. En we zagen eigenlijk al tijdens bijvoorbeeld de conflict crisis in 2020 2021 dat het in bijvoorbeeld Oost Afrika de hoorn niet goed ging was. Dan werkt wel de alarmbel. gewinkeld. Maar ja, we waren zo druk met koffie, thee en al. Het geld van veel overheden ging ook naar de koolvis bestrijding wil ook daar ons en m ja dan dan lukt het eigenlijk toch niet goed om daar op te acteren. voor zover het überhaupt mogelijk is. Want inderdaad die schokken waar Leo het al over had, dat zien we natuurlijk, Kennen enorme droogte gebieden maar ook ineens overstromingen en dat hebben we ook in Pakistan gezien. eerste werd het land geteisterd door de ergste droogte die er ooit was geweest en delen van India. Daarna kwamen ineens die overstromingen. Nou ja, dus dat had natuurlijk desastreuze gevolgen voor de oogsten in die en die in die landen daar waren. Is dat ook echt wel een punt van aandacht. Ik die hier schrijnend werd door steeds meer mensen inderdaad acute honger hebben gekregen in de wereld. Maar het is ook een bron van onrust. We weten eigenlijk dat m hogere voedselprijzen en met name het dagelijks brood om het zo maar te zeggen, het voedsel wat mensen dag in dag uit nodig hebben om gewoon ja toch een beetje met een met een gevulde maag het leven door te komen en ook hun kinderen te eten kunnen geven dat dat heel belangrijk is voor of mensen ook. ja tevreden blijven dus. Onrust, protest, onvrede. Dat hangt vaak samen met hoge voedselprijzen, zoals ook in de Arabische op school opstanden hebben gezien tien jaar geleden. m en ook hogere energieprijzen naar nu zegt bijvoorbeeld ir klant H. Dat zo'n conflict index zeg. En van die hoge energieprijzen leiden eigenlijk tot meer problemen. Maar die hoge energieprijzen hebben ook weer effecten voor de voedselprijzen. Want ook energie is nodig voor voedsel en rood voor kunstmest en gas. m nou ja dan tenslotte inderdaad die vraag over voedsel. speculatie. Nou ja, de experts zijn daar een beetje verdeeld over of dat nou echt een rol speelt. , want er wordt gezegd van ja nou ja, je hoeft het niet aan die partijen te verkopen. , maar t is wel duidelijk dat er op sommige markten ja de de de speculatie toch toch wel voor zorgt dat als bijvoorbeeld de de prijzen omlaag gaan dat dat niet meteen door ebt en dat het ook een op drijvend effect kan hebben gehad. En er zijn ook wel landen die bovengemiddeld in die voedsel spelers in die voedsel handelaren zitten. Dus de markt lijkt ook niet helemaal optimaal te functioneren na tien jaar geleden met de vorige voedselcrisis. Of ja, de iets langer geleden, bijna vijftien jaar geleden in 2008 1910 hebben ze wel. In de G8 heette dat toen nog geprobeerd daar ook wat maatregelen op te nemen om die markten wat meer inzichtelijk te krijgen. Dus vandaar dat als je nu inderdaad m naar naar Google gaat, dan vind je aanwijzingen naar dan vind je allerlei systemen waarin dat wel beter op orde is en ook in Europa. Zelfs nu nog. Recentelijk zijn we toch maar eens in kaart te brengen. Hoeveel rijst hebben we bijvoorbeeld op voorraad? dus? Dus daar is deze wel steeds meer gebeurd om die markten ook wat beter in. In Que! In kaart te krijgen. Maar de volgende vragen staan natuurlijk voor wat kan je dan doen? nou en dan tenslotte misschien nog even als laatste. Als gevolg van de oorlog in Oekraïne heb je natuurlijk ook gezien dat het debat in Europa een enorme slinger heeft gekregen. eigenlijk voedsel veiligheids voedselsoevereiniteit zoals Macron dat bijvoorbeeld noemt als onderdeel ook van een grotere strategische autonomie agenda. We willen graag voedsel onafhankelijk ook zijn. en en als gevolg daarvan zie je dat er ook eigenlijk al een hele sterke lobby is geweest om beleid dat gericht was op meer circulaire landbouw, biodiversiteit, land. Eigenlijk even voor natuur dat dat eigenlijk een beetje zo afge remt. En je ziet ook dat de discussie over plant veredeling en chemo technieken weer echt op gang is gekomen. de EU heeft natuurlijk ook wel door dat dat de wereldbevolking sterk groeit en dat ook die technologische vooruitgang serieus bekeken moet worden. , maar tegelijkertijd ligt dat ook heel erg gevoelig. Nog steeds in n. Jaar. Echt heel aantal punten denk ik om maar op verder te gaan later. 

Lukas: Zegen zegen. Ja nou ja nu zit Marcel met zijn moeizame taak om om hier nog iets aan toe te voegen. Volgens mij is t gazon eerst wel iets voor je voeten weg geschoven maar maar zo zijn we nog punten die we vergeten zijn. Of ben je het wel grotendeels eens met de punten die nu geschetst zijn? 

Marcel: Nee, ik. Ik denk dat veel gezegd is ook wel een beetje een kader scheppen. Wat je ziet is we we lopen van crisis naar crisis h. , zoals is ook chic. Van de zeven in eerste acht hadden we een crisis. We hadden Corona, we hebben Oekraïne en zo. Je ziet eigenlijk dat al die crisis er niet tenminste al was over de financiële crisis. Je ziet dat al die crisissen eigenlijk een grote impact hebben om die food system, dat voedselsysteem, dat doen we. En de conclusie van de VN vorig jaar was inderdaad in de grote Summit van de Food System besproken. Hoe komt dat nou? Dat komt omdat het systeem niet weerbaar is. Resilience niet voor houdbaar als systeem. , dat was de conclusie van de VN. En dat komt dus omdat er allerlei processen aan het werk zijn die de de de afgelopen jaren t voedselsysteem heel erg integraal gemaakt hebben. Dus alles is met alles verbonden. We kwam. We kwamen al te spreken over de energieprijzen. . Een ander aspect vaak onderbelicht is bijvoorbeeld de wisselkoersen. Dus op het moment dat er in Oekraïne oorlog uitbreekt men vlucht in de dollar en voor Egypte, . Het Egyptische pond gaat in één keer met dertig 40% onderuit. Moet je dan op de internationale markt je gaan omkopen, dan is dat denk ik 30% duurder. Dat zijn interne laesies die in feite weinig te maken hebben met de productie van voedsel als zodanig, maar die een enorme impact hebben op wat Leo ook zei de beschikbaarheid van voedsel, de betaalbaarheid van voedsel en ook zeg maar niet alleen de hoeveelheid voedsel, maar ook wat voor voedsel. Dus de nutrition kant de de gezond voedsel. Heb je een gebalanceerde dieet? beschikbaar in weerbaarheid van dat systeem? De uiterste efficiëntie die wij ook met onze open markten doorgedraaid of doorgevoerd hebben, die zorgt ervoor dat het systeem bij een schok minder weerbaar is. Ehm, dat is denk ik wel iets wat m wat wat wat heel erg meespeelt. En op de lange termijn, en dat wordt ook al genoemd, zul je toe moeten naar een systeem dat weerbaar is in ecologische termen de klimaatcrisis. Die gaat ervoor zorgen dat je op bepaalde producten, op bepaalde plaatsen op de wereld niet meer, minder goed, minder efficiënt kunt produceren en op andere terreinen misschien wel. dat leidt tot veranderende afhankelijkheden veranderende machtsverhoudingen in dat wereld voedselsysteem en dus ook dat andere meer prijs vraagstukken. je ziet is dat we. Wat we eigenlijk doen is zowel op de korte termijn iedere keer die crisis oplossen. En dat is eigenlijk ook wel wat wij heel goed kunnen H Daar zijn onze instituten ook op ingesteld. We hebben een crisis, we definieren de crisis, hemel, lossen om op en gaan over tot de orde van de dag. Maar we moeten ook zeker niet in de lie uit het oog verliezen dat je niet van crisis naar crisis kunt horen. Je moet die onderliggende tendensen, die weerbaarheid van dat voedselsysteem, die klimaat opgaven. En ik wil toch ook even en de biodiversiteit achteruitgang daarbij noemen? die daadwerkelijk echt op die lange termijn een enorme impact zullen hebben. En zolang we niet ook die lange termijn adresseren zul je van crisis naar crisis blijven hobbelen om die weerbaarheid nog op peil te hebben. Ik denk dat dat element dat ik dat ga ik ook aan de discussie toe. 

Lukas: Of nou. t is niet echt een ja een interruptie waar je heel vrolijk van wordt moet ik zeggen. Dus het is niet dat dat ik daar vrolijk van golf. het valt allemaal wel mee. Op dit moment. m en , daar wil ik dus ook een klein beetje op terugduwen in die zin. m nogmaals ik ben een leek H dus ik ik luister graag naar wat jullie bellen. O en trouwens één punt als jullie het niet met elkaar eens zijn, meld dat ook. H dan hoef je niet op mij te wachten dat ikke iemand de beurt geven in therapie en vooral de. A als je t er niet mee eens bent dat die discussie gewoon o we gaan we daar dus je hoeft niet op mij te wachten voor t voor dat je het woord neemt. Maar om nog even terug te komen op zeg maar de als ik het zo hoor toch allemaal best wel somber. Meer mensen meer minor resilience. klimaatverandering. Nou Oekraïne en tal van problemen die echt op ontstond grote impact hebben geleid in om blijven rijden h Zo'n ocarina en vier van dat is een tijdelijk, misschien een tijdelijk probleem in die zin dat voedselprijzen even omhoog schieten. Maar je hebt allerlei na elf punten van oogst die langer duren minder zijn. Inderdaad. de de kunstmest industrie die geraakt wordt een derde. Dus zelfs zoiets als een tijdelijke oorlog heeft helemaal geen tijdelijk effect. Maar ook daarvan duurzame effecten, toch? Als je waarschijnlijk deze podcast of BJJ deze sessie tien jaar geleden had gehad, ja, dan vermoed ik dat er eigenlijk ook alleen maar negatieve punten waar staan. En we zijn wel weer tien jaar verder. m en ik zeg dan tien jaar . Je kan natuurlijk ook zeggen je kunt terug naar de club van Rome en je kan terug naar waar we heel veel 1800 maar natuurlijk ook al grote denkers die ervan overtuigd waren de mensheid eigenlijk als het op een probleem afloopt. En eigenlijk zijn we al die tijd nog steeds niet echt bij. En dat kantelpunt. We zijn nooit echt tegen de muur aan gebotst. Ja. En nogmaals, dit is puur zeg maar prikkelend. , ik bedoel . Ik neem hier zelf voorstellingen, want ik ben hier nog niet kundig. Maar m hebben we nu echt iets te maken met structureel andere? Dus ik zit inderdaad met een probleem dat over tien jaar na elkaar op ons bord komt. Of is dit weer een zeg maar ja goed dat we het zien. Goed dat we daar ook op acteren, maar zal het uiteindelijk toch wel weer opgelost worden. Dus m. En kom je een beetje op het verhaal van Marcel van je gaat van crisis naar crisis. Maar is dat dan niet ook gewoon de manier waarop wij mensen dit soort dingen oplossen? Dat kan ik me dan ook wel een. Ik weet niet is iemand die daar op wil reageren bij de openstelling? Marcel zie ik samen tegen Leo hier klikken. Ik zou zeggen neem het woord ja misschien even naar wat je zegt van lopen we tegen een muur en dat ligt natuurlijk ook aan hoe je die muur definieert. , zoals je in je introductie als hij . 

Marcel: Het aantal mensen die honger lijdt loopt vorm strak op. En we zitten nu in 2000. 21. Wat zijn we? 800, 28 miljoen dat is. Dat is fenomenaal. Ik bedoel, ik ben. Toen ik jong was, was ik heel erg onder de indruk van de sfeer die Bob Geldof met zijn band deed. En dat was echt een peulenschil. Bij , deze strijkers. Zijn wij als wereld bereid om dat te accepteren? Ik denk het niet. , zoals Louise ook aangaf, daar zitten allerlei relaties in, met veiligheid, met politieke stabiliteit en dergelijke. Die moet je wel even goed in acht nemen. Zeker als je weet dat het merendeel van de honger mensen met honger in Afrika doet en in Afrika zitten dat dat ter wereld bevolking met name in Afrika zal toenemen. Dat zijn wel dingen waarvan ik denk van ja dat is echt wel iets wat echt substantieel arme anders is. En de tweede is natuurlijk de klimaatverandering en dat is iets wat wel echt keihard denk ik een blijvende impact gaat hebben. Dat wil niet zeggen dat we daar niet uit kunnen komen. Absoluut niet. Ik kom ook later, misschien ook nog wel met een aantal mooie voorbeelden over hoe we dat heel goed kunnen doen. Maar het is wel een blijvend aspect waar we gewoon ons moeten op aanpassen en zoveel mogelijk ook moeten mitigeren. 

Leo: Ja. Ja. Ja. Ja. Ja. Ja. Precies. Nee. Ik ging. Ik denk m zien. Gewoon de laatste jaren dat de honger mens een tekort aan voedsel, dat neemt weer toe. Aan de andere kant zie ook dat er meer mensen met overgewicht op de wereld hebben als met als met honger. En d'r zijn natuurlijk een paar dingen die nu gebeuren. ja, dat een derde van ons voedsel weggegooid wordt, overstuur praat. Dat is natuurlijk dat is natuurlijk een schande. Dus wij moeten dat consumentengedrag van verspillen van voedsel. overconsumptie. Daar kun. Daar moeten we wat aan doen. Alleen in Nederland bijvoorbeeld worden per dag al 40.000 broden weggegooid. Ja. , snap je? Dus het is niet. D'r is d'r is wel voedsel, alleen dat is niet goed verdeeld. Ik had laatst een stelling. m, betaalbaarheid van voedsel wordt een punt. Het probleem was beschikbaarheid. Nou is beschikbaarheid natuurlijk. In bepaalde landen speelt wel H, maar wereldwijd. Dus D er zijn nog zoveel mogelijkheden, ook dierlijke. H Da's een derde waar we wat aan kunnen doen. dus de kennis, de best practices als ik het zie ik ik jij al. Een continent begon in een jaar eraan. Soms dan zie je wat er gebeurt als wij al de fabrieken in Oekraïne en Rusland. En voor die inval was ik daar. , als je kijkt hoe dat tarwe wij hebben die iets op tarwe van hectare in die landen zitten, zo ongeveer vijf. Zou er in China zeven gaan dan is het voedsel genoeg. Maar dat is meer het geopolitieke gebeuren als je nu ook kijkt. Nou de kraan. Ik noemde net wij. Wij hebben hem voor een paar maanden voorraad wereldwijd. Dat is eigenlijk best weinig. , maar je ziet dat gewoon in de voorraden. Die zijn voor meer of de helft in de handen van China. En de nummer twee? Die heeft maar n 15% in handen. Dus die geopolitiek, die speelt daar een enorm belangrijke rol. En ook daar zijn grabbing. , het opkopen van de mijnen van de zeldzame metalen. Als ik maar eens wat tegen man Shell op tafel zet, dan zeggen die ja, het gaat niet meer om de energie. Waarom dan zelfs maar een metaal op de zonnecollectoren te bouwen om de energie van de zon terug aan die die mij Een sector van metalen, die komen veel voor in Afrika die die worden opgekocht door honderd. Je ziet dat dan uit landen als China. Dan komt het op. Je ziet dat Rusland die in landen hoorde ik afgelopen vrijdag nog, die daar ook een alles weghaalt de dat dat daar zit een enorme druk va van machtsblokken in de wereld. E niet zozeer kijk ik dan maar aan het samen doen, maar veel meer continenten gebruiken wij nog als Europeanen hen ook wat. Amerikanen zijn geneigd om dingen iets minder samen te doen. Maar ik zie als ik in Afrika die landen bijna waar piepklein China komt op punt zijn de mens in en gaat dat hun m dus even samenvallen. Want t is het is een probleem en we zijn natuurlijk met de oosten D dus groepsgewijze wat er gebeurt alleen ook. We moeten ook naar onszelf kijken en voedselverspilling. Je hebt zware overconsumptie op ook plekken in het westen. , daar moeten we ook wat aan doen. En en dan denk ik kennis wordt de vierde productiefactor H Wij hebben vroeger al geleerd arbeid land kapitaal. Maar je ziet dat nu kennis een hele belangrijke rol speelt op de daar de productie wereldwijd zo efficiënt mogelijk te maken. En en je kan dus inderdaad zeggen honger, maar het kan ook selectief zijn. H Die zie dat mensen die d'r ook goed uitzien maar die het drinken aan bepaalde nutriënten hebben. Dus die hebben niet misschien honger, maar die hebben alleen maar calorien en te weinig eiwit of te weinig vitaminen. In die zin een evenwichtig voedingspatroon is prima. 

Louise: Nou moet ik ik. m, ik ben het helemaal met je eens Leo, dus ik ik snel klaar. Maar zich die gigantische problemen en ook eigenlijk het probleem in Afrika waar echt inderdaad die combinatie van bevolkingsgroei, klimaatverandering, en eigenlijk niets. ja toch nog veel importeren van voedsel. echt een probleem mee s. en en je zou kunnen zeggen van daar als we daar inderdaad echt iets aan gaan doen dan kun je heel veel problemen ook bij de kop pakken. Dus als t echt lukt om in in Afrika wel die lokale voedselproductie op gang te krijgen, , hebben ze misschien ook neiging om minder kinderen te krijgen? Want het is toch ook vaak de pensioen? Is u zelfvoorziening? m en ben je voor aanpak alleen? Dit is wel iets waar we de afgelopen nou wat zat zijn veertig jaar ook heel erg vol op hebben ingezet en t is ons niet gelukt h en en door Kofi zie je ook dat de verhoudingen ja t vertrouwen in Europa en Afrika is echt enorm afgenomen. en je zag dat ook met steun h voor de oorlog in Oekraïne, dat toch heel veel traditionele partners van de Europese landen of zoals wij t zagen er is wijze van ons zelfs nog wel steun als de good guys terwijl ze in Afrika zeiden van nou we hoeven helemaal bijvoorbeeld niet de westerse vaccins, geef ons maar een Chinese vaccin, we vertrouwen weer H. Dus wat dat betreft moeten we ook wel een reality check denk ik doen over onze eigen positie in de wereld en hoe we daarvoor zeggen. m ook. E , misschien net wat harder moeten spelen naar Afrika van luister, dit is ook jullie eigen probleem H Dus dit is ook ons probleem, maar het is ook een probleem wat ja hoe rechtsom of linksom eigenlijk moet worden aangepakt. dus dat pin ik zelf vind ik echt wel een duivels dilemma van hoe voorkom je nou dat je naar waarzegger s in de ouderwetse ontwikkelingssamenwerking reflex schiet waarvoor we eigenlijk niet zeker weten en weet wat je kan ook niet wat er zou zijn gebeurd als we dat niet hadden gedaan. Al die investeringen. Ja, maar ja, we weten ook wel dat de situatie in Afrika nog steeds niet echt goed is op dit moment. 

Lukas: Ja, bij een derde daar hebben we Leo. Die schetst dan natuurlijk dat ja de geopolitiek steeds belangrijker wordt, ook vormt. Maar als er weer is je kan vergelijken dan maar zo zeggen hoe kijk jij daar tegenaan? Dan is dat inderdaad iets wat jij onderkent om degout validering of als we meer minder samenwerking dat wij dat echt als een risico moet worden gezien voor de lange termijn voedselzekerheid naar zee. 

Louise: Het wordt ook steeds makkelijker voor landen om de grenzen dicht te gooien voor producten h voor export restricties. , eigenlijk omdat ook dit op een houtje jou niet goed functioneert. Wereldhandelsorganisatie H En zelfs onder bieren worden daar geen nieuwe rechters benoemd. Maar ook omdat het jaar politiek wordt t acceptabeler gevonden om voor jezelf te kiezen om het maar eens zo te zeggen. , dus als er wat gebeurt dan ja dan zie je gewoon dat heel snel ineens je palmolie huppetee de grenzen dicht. India. m inderdaad voor de granen. Ook wel terecht H want ze hebben rampen en ze moeten natuurlijk voor hun eigen bevolking zorgen. maar wereldwijd is t echt wel een zorgelijke trend. m, je ziet wel dat die Chinezen zelf ook thuis heel erg blijven investeren in de voedselvoorziening. Want als China natuurlijk ergens bang voor is dat de eigen bevolking in opstand komt, dan zij het regiem moet in stand blijven. , dus dat is ergens nog wel hoopgevend. En als je ook kijkt naar waarom zijn er meer zeggen met die Millennium Development goals tot 2010 is dit honger zo enorm aangepakt. Dat was omdat natuurlijk in China de productie zo enorm is toegenomen. maar goed, , dat wil niet zeggen dat wat de Chinezen nu in Afrika aan doen zijn dat ze er ook voor zorgen dat daar het wereldwonder probleem wordt opgelost. Verder gewoon vrees ik. 

Lukas: Ja juist, maar je kan hier of als ik speel met je ja advocaat Zuid-Afrika. Ja je kan niet zeggen van het systeem is niet weerbaarheid. Dat zegt Marcel van maar we zijn te veel af. We Ja, t is ook te vaak afhankelijk van een paar handvol grote producenten, zeg maar een paar landen die heel groot zijn. , bepaald een bepaalde industrie die een een te grote impact hebben op moment dat je dat gaat wegen, analyseren of momenten die jij weer gaat zegt laten we wil m'n eigen food security op orde hebben. Ja dat zou misschien wel kunnen leiden tot wat meer weerbaarheid. Dat je dat ook meer voorraden in eigen land hebt en dus dat daardoor de schokken weer wat beter opgevangen kunnen worden. . 

Marcel: Marcel, ja kijk ik denk dat het belangrijk is om kijk voedsel is natuurlijk wel een reproductie pro. Je produceert het ergens met lokale omstandigheden en dat is dus heel belangrijk dat je het concept hebt van no one size fits all. Je kunt niet overal op de wereld hetzelfde concept uitrollen. dus m je zult allebei moeten doen, een heleboel dingen naast elkaar moeten doen. Dus ja je moet die lokale voedsel systemen natuurlijk versterken die jou gep en en kijken hoe dat klimaat technisch past. Je moet ook zorgen dat je rol systeem wel openblijft, want er zijn gewoon gebieden op deze wereld waar je uiterst efficiënt kunt produceren en dat is gewoon heel hard nodig. Ook omdat we vanwege klimaat en maatregelen meer hectaren zullen moeten gaan gebruiken. Leo had het bijvoorbeeld ook al over innovaties als oplossing voor het klimaatprobleem. Het IPCC het ik ik wetenschappers onder het klimaatverdrag die hebben berekend dat zo ongeveer 15% van de oplossing een landbouw klimaat hoeft te maken komt uit innovaties, 15% komt uit het verspilling tegengaan los en weegt maar maar liefst 52% komt uit landgebruik. En in feite komt die 52% erop neer dat je dus voor je land, voor je voedselvoorziening af moet blijven van bossen, wetlands en peat enz. Dat betekent dus dat je die hectare ergens anders heel efficiënt moet gebruiken. Dus je moet kijken van op welke plekken van de wereld kan ik efficiënt produceren? Maar Oekraïne is daar bij uitstek een voorbeeld van. Is dus ook altijd grote exporteur geweest om te zorgen. En dat is wel een belangrijke koppeling die je maakt. Als je ergens heel efficiënt produceert moet je het ergens anders dus ook niet doen. En dat doen we nu dus te weinig. En we doen de nu en en dus we produceren heel efficiënt in Oekraïne en verwoest Kabul ook nog de Amazon, die misschien niet zo'n handige combinatie. m, dus daar liggen weer andere dingen aan ten grondslag, zoals de de. Energiepatronen die wij hier in het westen maar ook elders hebben. Het zijn wel dingen die een enorme impact hebben. m, dus daar? Dat is denk ik wel heel belangrijk om te kijken van no wan size fits all. Wat kan het beste? Waar wel? Soms moet je echt kijken naar hoe kunnen we er lokaal zoveel mogelijk produceren. Hartstikke in samenhang met de natuur. En dat zorgt ervoor dat je lokaal weerbaar bent, dat je minder afhankelijk wordt van dure importen van energie die je moet importeren, Enfin, van van van dat soort zaken. Dus je je bent lokaal meer weerbaar. Aan de andere kant, voor het wereldsysteem is het belangrijk dat je dat brede plaatje ook kijkt en dat je kijkt van okay, waarom kunnen we uiterst efficiënt produceren om elders bijvoorbeeld aan klimaat opgaven het Amazonewoud te kunnen redden bijvoorbeeld. 

Leo: Maar die er is wel als je iets krijgt in the story Lucas dan. m na de tweede wereldoorlog in het westen kun je indelen in een paar tijdvakken van 1945 van 1960 was alles gefocust op produceren. Nooit meer honger was steun na de oorlog. H wa was het verhaal? Alles moest zo efficiënt mogelijk. Toen hebben we van C 960 tot 980 een paar decennia gehad van modernisering en rationalisering. We kregen grotere bedrijven. m, voor onze vrede. Dieren gingen van buiten naar binnen. Meer dieren en meer land. een boer. Negentien, 80 tot 2001 paar decennia had men bezorgtijd. Toen zeiden ze ja we zullen reageren. fosfaten, fosfaten, milieu, noem maar op. De afgelopen decennia was heel zwaar ingezet op voedselveiligheid, op voedsel gemak om vleesproducten. Als je in de supermarkt om wat er allemaal voor keuzes liggen. gigantisch en niemand twijfelt eraan of het veilig is. H Dus dus heel veel gebeurd. Dat wordt vandaag op een dioxine schandaal, , paardenvleesschandaal en noem maar op. Dus kwaliteitssystemen kwamen. Kijk je naar de toekomst dan gaat het eigenlijk om innovatie en om duurzaamheid. Op een duurzame manier produceren, dat zijn de structuren van ieder land in de wereld zich in één van deze stadia. Ben je in Noord-Korea of sommige Afrikaanse en Aziatische landen? Die zitten nog in de voedselzekerheid discussie. Je hebt ook landen. Kijk, neem een land als China bijvoorbeeld. De helft van de varkens in die wereld zit in China en die hebben een modernisering slachten? Ja, maar Afrika? Varkenspest gaan? Die zijn zelfs bezig met systemen van gezichtsherkenning bij varkens om beter te kunnen vervoeren. die, die zat daar nog voor de helft de bekje uit uit de tijd van Martin toen, maar die gaan nu naar moderne bedrijven. Amerika zit nog een kwaliteitsslag. Alleen waar wij 1020 jaar over deden. We zijn met een kennis van ons. Kunnen zij veel sneller doen. Kunnen zij 5 tot 10 jaar doen? Geen . Het voorbeeld is de telefoon waar wij een hele ontwikkeling in telefoon gehad hebben zien landen die van niks naar mobiel gaan. A ook in de voedsel kennis verspreiden die in die landen geweest? Ja maar hier gewoon niet willen, gewoon heel veel kennis alleen je moet het niet zeggen voor t westen is goed voor jullie. Je moet je inleven hoe je daar zit, hoe we daar klimaat deze omstandigheden zijn. De acceptatie is dus het is niet van wij weten wat goed voor je is of zeg maar wat wij moeten doen. Nee, je moet het gezamenlijk doen. 

Lukas: Nou als ik gruut. T Is inderdaad de specifieke aanpak, niet on a size fits all. , je moet inderdaad naar lokale omstandigheden kijken en ik wil mij wel enigszins in de richting zijn gegaan van de oplossingen. Want m we hadden natuurlijk de schets neergezet van dat wat we er toch wel ja wat zorgwekkend uitziet. aantal trends waarvan je kan zeggen van nou ja, het is toch niet meer dan een tijdelijk probleem. , zoiets als global warming. Ja dat is heel ste. De hoeveelheid mensen wat gevoed te worden dat neemt toe. geo politieke onrust is ook iets wat duidelijk alleen maar toegenomen is afgelopen jaar. Dus dat zijn allemaal trends die toch de verkeerde kant op wijzen. Dus ik ben ook wel blij, hebben we nogal enige in haar lichtpunten kunnen laten schijnen over hoe we dit zouden kunnen oplossen. m en daar wil ik eigenlijk nu wat meer aandacht aan besteden. en maakt mij niet uit wie het woord neemt. Maar wat zijn nou echt specifieke binnen jouw deelgebied of waar je kennisnet? Wat is nou meest concrete oplossing die voor de hand ligt waarvan je zegt nou daar kunnen we heel veel mee winnen. en en zou een groot deel van het probleem kunnen wegwerken zijn hier. Maar gelijk een stilte vallen, kijken of iemand werkt of nog als erbij massa. 

Marcel: Ja die zijn er uiteraard in als Nederland Fair waar je trots voelt daar een bijdrage aan te kunnen leveren. En zoals Leo wel zei wij hebben een hoop kennis en innovatiekracht in Nederland. En . Kijk, als je even teruggaan naar de kern van de zaak waar Leo ook mee begon het gaat niet. Grondstoffen efficiënt gebruikt voor water, bodem, , schone lucht en dergelijke. En dat zijn natuurlijk dingen waar we als Nederland wel een hele innovatieve sector hebben en zowel de de de private sector, maar bijvoorbeeld ook kennisinstellingen die daar enorm veel kennis over hebben. Dat is die 15% en waar ik het over had en die we gewoon eigenlijk ja toch heel erg goed in zijn en ook gewoon beschikbaar moeten stellen voor de wereld. Dat zijn zeg maar de de innovatie oplossingen en daar ligt echt nog wel een enorme wereld te winnen. Je hebt ook we spraken al over die health gap. Er is echt wel een wereld te winnen. Tegelijkertijd moet je ook kijken. Dit zijn technische oplossingen. Eefje wordt. Maar tegelijkertijd moeten we ook kijken naar systemische oplossingen. Ik sprak al even over die 52% launches die we moeten doen. Dat vergt een andere aanpak. Daar kom je niet met technische oplossingen. Dus een deel van de oplossing. Maar dat vergt andere aanpak. Een multilaterale aanpak waarbij je boven statelijk gewoon afspraken moet maken denk ik. De financiële financierings dingen voorkomen, daar wordt ook nu over gesproken binnen het klimaatverdrag. en natuurlijk om maar ergens een een knuppel in het hoenderhok te gooien. . Wat overigens ook staat in de brief die onze minister schreide, mag er en minister Adema op 23 december naar de Tweede Kamer gestuurd hebben dat we eens goed moeten kijken naar de consumptiepatronen in de wereld? En las ik laatst een bericht en dat vond ik dus wel een heel aardige Dat ook China bezig is om te kijken van ja kunnen we niet plantaardige productie en consumptie stimuleren en zo. Zoals Louise ook zei kijk China die heeft weer n belang, dat is stabiliteit. En we hebben ook allemaal de foto's gezien van de Yangtze rivier. Die rivier die hartstikke droog stond. Dus ook voor China geldt Ja, weet je, als zij net zoveel vlees kunnen eten als wij hier in het westen doen, dan is dat niet veel houdbaar. En misschien is dat een leuke term om over na te denken in termen van oplossingen. Is het voor houdbaar en zo als een systeem zich nu ontwikkelt? En , dan zie je dus dat die consumptiepatronen die wij hier in het westen op na houden. Leo hintte ook al even op de obesitas epidemie in in met name ook Amerika, maar hier ook in Europa. Dat is niet voor houdbaar op de lange termijn. De kosten daarvan, die nemen enorm toe en op een gegeven moment is het heel simpel bericht. Het OM politieke wil en politieke wil om de wereldbevolking te voeden zou er altijd zijn. Al is het maar om het simpele feit dat een regering die zijn bevolking niet kan voeden, die zit niet lang. Dat hebben we heel duidelijk gezien bij de Arabische Lente. En dat zal dus een heel sterk politiek gegeven zijn. Op het moment dat je een crisis krijgt in een land om de voedselzekerheid, situatie, dan zal daar een oplossing voor komen. Linksom, rechtsom of een wat hoe dan ook. Maar dat zal politiek draagvlak hebben en dat is natuurlijk je moet t zover niet laten komen, want dit is een gevalletje wal kun je een schip vaak. Maar het is wel iets waar je rekening mee moet houden en wat je op de op de lange termijn wel natuurlijk hoop geeft dat je er uiteindelijk altijd uitkomt. 

Louise: Misschien nog even in aanvulling. Marcel, want ik ben echt helemaal met je eens. ik had gister had ik mensen van de ambassade van Nieuw-Zeeland op bezoek en daar zijn ze dus ook bezig om. ook . Ook de klimaat uitstoot van de landbouwsector. Een heel groot landbouw exportland zonder subsidies onder om om dat te gaan belasten. En in Nederland zitten natuurlijk heel erg moeilijk met de stikstof crisis. Maar we weten eigenlijk dat als we ja 2050 klimaat neutraal willen zijn, dat we ook die, die klimaat uitstoot van de landbouwsector in Nederland en ook onze onze geïmporteerde uitstoot. Dus inderdaad het veevoer wat voor vlees productie wordt gebruikt. En m nou ik wil niet zo'n soort van anti vleessector verhaal hier gaan houden, maar d'r is echt wel een m ja d'r is echt wel 111 logica om om toch daar maar zeggen te kijken of je dat vervuiler betaalt verhaal beter kunt doorvoeren ui ook in die hoek. En . Helaas geldt ook saus voor andere zuivelproducten H Dus Nederlands toch nog steeds een grote zuivel exporteur. , maar ook kaas bijvoorbeeld. ja, t is gewoon heel vervuilend. Ik vind het hartstikke lekker. , allebei mijn oma's werken, ik Goudse kaas. Maar het is ja t is t kost gewoon heel veel inderdaad grondstoffen dus dat m die dat soort vraagstukken dat dat is wel raar maar zeg iets waar we in Europa mee. Aan de slag moeten en dat zal ook gaan gebeuren. Is maar een is mijn inschatting. Als we kijken naar 2040 naar 2050. En dan kunnen we als Nederland net zoals met nitraat naar waar zich tien jaar lang ons kop in het zand steken, net doen alsof het niet bestaat en proberen weg te werken. Maar ja, uiteindelijk komt het als een boemerang toch bij je terug. m . Dus dat is iets wat we dan ja waar waren we dan toch over na moeten denken? m ja. Wat ik al zei wat ik echt lastiger vind is inderdaad die oplossingen voor andere continenten omdat je dat inderdaad niet kunt afdwingen afkopen, opleggen. m een dus. En daar is t net ja. Het feit dat wij heel veel kennis hebben is goed. Dat wij een hele sterke sterke zaden sector hebben als Nederland, dat we een handelsland zijn als Nederland zijn we nog best goed gepositioneerd. m nou ja, uiteindelijk leven we met z'n allen op n planeet en nou ja, kunnen we eens ik de muren steeds hoger hoger willen gaan bouwen om Europa heen. Maar dat is uiteindelijk ook niet de oplossing. Dus we weten dat er eigenlijk daar toch iets m iets moet gebeuren, maar hoe? En en en. maar hoe je ook daar misschien die lokale weerbaarheid daar op gang krijgt in een tijd waarin klimaatverandering echt wel ook zorgt voor m ja, onleefbare situaties. H Dus hell als het vijftig graden wordt in de zomer ja, ik weet niet wat je daar dan nog wil gaan verbouwen in zo'n Mac of hoe je t land daar dan nog kan vergroenen. dus dat is wel echt inherent. Heeft dat ook wel een aantal dilemma's , waar we t nog niet echt heel veel over hebben, ook niet op internationaal niveau. Of tenminste we hebben t wel over, maar we zitten met. We praten dus niet echt op een manier op van hoe gaan we dit gezamenlijk oplossen? 

Lukas: ja helder. ja hier iets op zegt u? Ik bedoel ik ben volledig eens bewolkt om te horen. Ik heb er tegelijkertijd ook alweer zoiets van. Ja, de vervuiler betaalt betaalt weg. Of ik nou natuurlijk absoluut voorstander van hebben. D'r zijn allerlei externaliteiten die niet worden meegenomen in de prijs. Dat zou eigenlijk ja als prijs prikkel mee moeten worden genomen. Aan andere kant als je gaan introduceren hebben we een keer bij zo'n probleem dat de prijs een heel stuk hoger komt liggen. En vissers consumptiepatronen en programma's. daar zouden we echt wij, maar ook dit zijn dingen die iedereen heel gevoelig liggen en waarvan ik me kan afvragen hoe kunnen we dat daar eigenlijk echt goed doorvoeren zonder nou juist ja precies het tegenovergestelde bewijsbare stellingname dat mensen ja niet meegaan in het proces en denken van nou hier de eerst tot hier en niet verder daar waar ik vandaan kom. Benieuwd vaak of je je daar. 

Leo: En misschien nog even terugkomend inderdaad van als je t wereldwijd daarna bekent en ik denk dat dat dat bedoelen is dus de landen waar ik kom dan zie je gewoon m ja grote verschillen je ziekte op ook landen Indonesië of Mexico waar we binnenkort weer heen gaan. Dan zie je gewoon o de bevolking. ja die die kiezen voor goedkope eiwitten eieren. Hebben ze iets meer geld dan pluimveevlees en z'n veel geld, dan gaan ze varkensvlees. Heb je heel veel geld, kunnen ze wat rundvlees betalen. O en daar zitten ook gebieden met honger. , zoals die als ik eenmaal in Indonesia dan zeg ik dus ook van ja we hebben je groep H. We tellen 5 miljoen mensen, groepen die te weinig te eten hebben. Dus wij hebben andere vraagstukken. Maar als je kijkt naar de modellen en we hebben aan de Wageningen universiteit ook veel aan gedaan om de de beschikbaarheid van grondstoffen op de aarde. Als je dat ziet dan zou bijvoorbeeld vanuit ons voedselpatroon zo'n 40% van het eiwit dierlijk moeten zijn. Wij consumeren hier in het westen meer, maar diverse landen niet om de marginale grond nog goed te gebruiken, maar met name ook om de bijproduct tot waarden te brengen. En in Nederland alleen wordt al 6 miljoen ton vloeibare producten in de varkens voor die bewerkt om maar iets te noemen aan de deur schilletjes van de aardappel. In mijn koop in de supermarkt de bierbostel de wei die daar geëvolueerd wordt. m. Dus die circulaire gedachte, die moeten we meer opgang zien vinden. En nu ja, volgens de FAO is 86% van de de voedingsmiddelen voor dieren. wordt niet door mensen gebruikt. Ja, en dan moeten we van alle 100% ook die laatste 40% moet je gewoon. m, daar niet meer. Gebruik dus daar een verschuiving. Als je kijkt naar het grootste lek in die circulariteit in de mineralen die zit bij de mensen. Dus wij eten producten en wij eten dierlijke producten. Maar al die mineralen die daaruit komen, ja, die lekker weg, die zou weer teruggebracht moet worden. Er is geen fosfor tekort in de wereld. , stikstof blijkt in de lucht een fors verlies. En toch zeggen we de fosfor is eindig. Dus daar moeten we naar nieuwe systemen toe om die mineralen terug te winnen. Ik als Nederland hebben wij een voor je een voorbeeld probleem. Wij wij zijn uitermate geschikt voor landbouw én we hebben vruchtbare grond. We zitten nu rivierdelta, we hebben een goede infrastructuur met havens beter. We hebben een enorm gegroeid innovatienetwerk. Met Wageningen erbij. Met Utrecht Factor Diergeneeskunde, maar ook met mbo en HBO. Bij goeie ondernemers die vooruit willen. En we zitten dicht bij afzetgebieden, dus wij zitten dichter bij het Roergebied als de Duitse productiegebieden dichter bij Parijs, als het Franse productiegebieden dus. In die driehoek Londen, Parijs, Berlijn zitten wij enorm goed. , gepositioneerd. Alleen er zijn nu een paar dingen waar we mee te maken hebben. Dat is n. Het beleid is niet consistent. vaak ook op lokaal niveau. Als je iets wat zelf ook bij je bij de provincie zei je contacten. Ja, als er een nieuwe coalitie komt krijg je weer vaak een nieuw beleid. Dus mensen die investeren voor 1020 jaar dan is het best lastig. om dat te doen. de dus daar moet je de doelen helder hebben en het lef om playing field is vaak ook een probleem. En je ziet nu gewoon dat h. U heeft dus aangegeven dat Oekraïne vrij mag exporteren vanwege de problemen die ze hebben. Dus je komt nu enorm veel vlees vanuit de Oekraïne naar Nederland toe. En nu vlees. Er worden handels files gemaakt vanuit Brussel met Mercosur om de uit Duitsland de auto's te mogen exporteren. Moeten wij ook bij vlees uit Latijns-Amerika hier terugnemen? En allemaal niet geproduceerd onder de voorwaarden zoals wij in de EU afgesproken hebben. Elkaar dus. Dat maakt het voor de ondernemers hier enorm lastig. En daar zit ook een stukje frustratie. Dus mijn idee is gewoon geef aan wat je doelen zijn. En wij? We hebben dat gedaan met antibiotica vermindering gebruik. Daar zijn we nu 77 en terug. Nederland is het enige land ter wereld wat zegt wij maken geen hermetisch meer voor min industrie collectief afgesproken. Ik denk ook bij milieudoelstellingen moet je ook een serie doelstellingen neer. Dan ga je en een vliegwiel draait alleen maar we elkaar nu hierin met elkaar in de houdgreep in de discussie. En en dat is ja dat vind ik wel jammer. , heb je doelen helder? Liefst op Europees niveau. Maar zeker in in Nederland. Wij zijn enorm getypeerd. Goeie ondernemers, goede kenners, goede uitgangspositie. , je ziet nu ik heb zelf voor de hervorming van van beide kanten een port antibiotica reductie. Dat wordt nu vertaald in allerlei talen om maar een manier van kijken. Hoe hebben jullie dit gedaan? Ik ben in elk jaar in China en daar zie je ook die Chinezen. Die hebben nu wetgeving. Kijkend naar West-Europa, dus ook daar zit er voor ons een enorme kans naar de toekomst toe. Hm. 

Louise: Misschien nog even in aanvulling daarop. , even dat voorbeeld van die van die emissiehandel voor vee voor de landbouwsector. Ik denk dus dat er inderdaad een kans is dat dat gaat gebeuren in Europa. We hebben nu natuurlijk net dat fit for fifty vijf pakket voor 2030 aangenomen om de emissies met 55% te reduceren. Eigenlijk is de landbouwsector in Europa nog een beetje buiten schot gebleven, want die hadden het eigenstandige beleid. Maar dat is dus als gevolg van de oorlog in Oekraïne onder het mom van dat bedreigt onze voedselvoorziening eventjes tijdelijk in de koelkast gezet. maar uiteindelijk gaat t wel komen. en en dan krijg je misschien ook dat dat een externe dimensie heeft H. Dus net zoals met staal cement. En zou wat nu weer de waar wel de CO2 belasting is? Zie je dat dat ook nu aan de NS? die belasting wordt ingevoerd via de carbon borduurtjes met Meijer? Nou ja, het zou best wel zou kunnen dat je voor landbouw uiteindelijk een zelfde ontwikkeling gaat krijgen. dat je in eerste instantie krijgt dat CO2 daar in Europa wordt belast, maar dan tegelijktijd ook omdat het inderdaad zo'n geglobaliseerde economie is. maar goed, o Lucas, dan krijg je inderdaad wel dat dat je nog verder. En Marcel ook dat je nog verder zult zult zien dat de wereldhandel stromen wel gaan afnemen. H Dus dat versterkt wel dat die regionalisering van voedselproductie en en consumptie. m, maar goed. S Op dit moment ja importeren we natuurlijk nog heel veel, ook veevoer, met name soja. ja ik ik uiteindelijk denk ik toch dat we die kant opgaan. V Vroeg of laat. En nogmaals kun je dan beter misschien nu alvast m ook op anticiperen dan dat je het over je heen laat komen over vijf of tien of vijftien jaar? 

Marcel: Kijk ik denk dat even komt het op op het label Ook check ik dus door. Want zoals gesoldeerd geldt ook voor de de melk en de vleesproductie in Europa. Kijk, daar zijn gewoon ook onder in Europa, waaronder in Nederland waar je gewoon eigenlijk alleen gras kunt laten groeien en daar kun je prima veeteelt bedrijven en dat zullen we ook blijven doen en we zullen dat ook blijven doen. ja produceren. je zult wel zien dat inderdaad een aantal zaken gevalideerd zullen worden. Dus het gebruik van water, het voer eruit, stofvrij, uitstootrechten, dat soort zaken. Die zullen op één of andere manier een beprijzen gaan worden. En dan is de vraag hoe ga je die prijs in de producten terugzien? Gary dat zien h in de in de in de prijs in de supermarkt ga je dat met subsidies doen. Dat zijn discussies die lopen binnen Europa, maar ook binnen het kader van het landbouwer akkoord. En ik denk dat het daarom belangrijk is dat we in dat landbouw akkoord voor alle spelers van het voedselsysteem, dus niet alleen de boerenbedrijven, want die worden vaak inderdaad met allerlei dingen krijgen zo over zich heen gestort. Maar we zijn natuurlijk met z'n allen verantwoordelijk voor het voedselsysteem, alle bestuurslagen, maar ook de toeleverende industrie, de supermarkten en zo. Dus ik denk dat het goed is dat we als maatschappij goed nadenken over ook wat voor landbouwsector willen we daarmee en hoe zien we dat voor ons? Wat is de maatschappelijke functie daarin? , welke producten willen we daaruit voort hebben en hoe zit dat? m. De EU interne markt is en zal nog meer belangrijk worden voor de producten die Nederland produceert. m, zoals Leo zegt een straal van 800 kilometer. Dat is waar wij zo'n 80 tot 85% van afzetten en wat we exporteren naar derde landen. Dat noemen wij verwarring. Dus dat zijn de producten die wij niet op de Nederlandse markt en de Europese markt kwijt kunnen. Dus dat zijn bijvoorbeeld varkenspoten, China en dergelijke. En kennis en kunde, dus kennis en kunde. Onze Zuid veredeling sector, onze horti cultuursector, die produceren echt voor die internationale derde wereld. of derde landen en markten. Dat is denk ik wel even belangrijk omdat we zeker overal onze export positie . Op het moment dat er dus een premium n dierenwelzijn en een milieuprobleem komt op producten geproduceerd in Nederland of in de EU dan zul je die moeten beschermen. Inderdaad. , die interne EU markt. Overigens ook Afrika is bezig met een eigen interne Afrikaanse markt. Maar dat is natuurlijk ergens ook wel zinvol om te denken van God. Als je nou produceert in Botswana exporteren naar Zuid-Afrika en niet naar Nederland. Dus daar zie je die tendensen ook wel, want dat heeft ook te maken met die weerbaarheid. Is discussie juist? Nou , t lijkt me wel heel leuk. , we zitten al redelijk dicht aan de tijd. We zijn er nog niet helemaal, maar we komen in de afrondende fase zou ik willen zeggen. m. En we gaan dan maar vooral eigenlijk de beste uitsluitend uitspraak is. 

Lukas: Ik zat erover te denken om jullie tijdelijke baas moreel te maken van dan krijg ik alles wat we hier toch vaak van belang zijn. Dus ik hou het ook nog wat generieke. m over een jaar of tien en dan wil ik gewoon graag weer een kort antwoord van allen weten. Spreek je over jaar tien? Zijn we een beter verder? m op een beter uitgangspunt dan nu of niet? . In willekeurige volgorde. 

Marcel: Dus ik denk en. Ik hoop namelijk dat wij over tien jaar en dat is wat ik wil benadrukken, laten we een langetermijnvisie vooral ook kijken. Dus zijn wij over tien jaar blij met de besluiten die wij nu nemen. Als het antwoord daarop ja is, dan zijn wij beter af. 

Lukas: En het is een soort tautologie. Dat lijkt niet per definitie zo erg. , Leon, was jouw. 

Leo: Nee, absoluut. Kijk. Toen ik en afgestudeerd was, toen zei Kenneth Brock zal als minister van we zitten met problemen. Zo kan het niet langer en ik heb dat nooit anders gehoord. Dus dan dat we zijn altijd in discussies blijven. Maar als je kijkt wat we bereikt hebben, gewoon in de afgelopen veertig jaar. Ja, dat is gewoon gigantisch. Die man twijfelt aan de kwaliteit van voedsel. Het is voedsel genoeg, zijn ook problemen. Maar als we samenwerken kunnen we die zeker met elkaar oplossen. Belangrijk is denk ik de heldere doelen. En en nogmaals even je. Ik heb even niet zo zeer op de primaire sector, maar die is wel heel belangrijk. We hebben in Nederland niet veel, maar in de food is er n van en we moeten dat wel doen met bescherming van milieu, welzijn van dieren, noem maar op. H pijler. Maar we hebben heel veel toeleverende en verwerkend bedrijfsleven. Kent er zelf heel veel jaren in gewerkt die en elke keer roepen zelfs waarom blijven jullie nog in Nederland? Je hebt meer mensen werkzaam in Brazilie, nu in Spanje, in Canada en China. En toch zit er bij Nederland regio meteen aan motief. Dus al alles die sectoren te klein worden, dan gaat het hele kennissysteem valt ook weg. Ik kan niet van kennis alleen leven dus later moet k definieren wat we willen. Da's best lastig. En dan we gaan. Ja helemaal goed. Nou Louise, jou water wordt er over tien jaar beter of minder goed. 

Louise: Ja nou ja, ik zou zeggen als ik een optimist is. Grow how. Laten we hopen dat het dan een koude oorlog blijft door de Chinezen en de Amerikanen en dat het schip m daadwerkelijk conflict wordt en dat tegelijkertijd van Rusland implodeert lardeert zonder dat t m ja en zonder dat dat ook m dat er erger dat er een erger regime aan de macht komt. Dus vanuit het scenario perspectief zie ik toch om eerlijk te zijn vooral risico's geopolitieke risico's en op verder oplopende spanningen. maar goed, dat dachten ze misschien. merk je op het midden van crises zou ook ze laten we hopen dat t dat het meevalt en dat mensen inbreng rijke posities toch hun hoofd koel weten te houden. 

Lukas: En ja maar ja laten we daar maar van uitgaan dat hun dat de logica eigenlijk overheerst. in t verleden heeft zich al vol is men redelijk goed uitgekomen. Niet altijd trouwens, maar die van van Rusland. Die denken in de typische vorm waar dit het geval was. Nou en? We hopen dan ook op grotere schaal maar vooral waar het geval is. Nou hartstikke bedankt. Marcel van Nijnatten Louis van Schaik en Leo van Leo den Hartog voor deze bijeenkomst. Ik hoop dat iedereen naar die geluisterd heeft er ook met plezier naar geluisterd heeft. zoals gezegd we gaan hem nog online zetten mocht je daar geïnteresseerd in zijn en de details worden later bekend gemaakt door was hartstikke bedankt en ik hoop dat je er veel plezier van.